Dom Ludowy Bukowina Tatrzańska

„Nie pomoze doktór, ni wiejskie znachory,

Kie ześ jest cłowieku z urojynio chory”

Sztuka napisana przez Moliera została przełożona przez Tadeusza Boy Żeleńskiego na język polski, a tym tekstem posłużył się Jan Gutt-Mostowy w swojej adaptacji do realiów i gwary podhalańskiej.

Być „chorym z urojenia” to nie to samo co być symulantem – bo ten ostatni specjalnie udaje dla korzyści albo zarobku, a „chory z urojenia” sam już w to uwierzył że jest chory, a z czasem potrzeba choroby staje się sama w sobie chorobą… Ale i na to, jak się okaże, sposób się znajdzie.

Bedzie o Leluji, hyrnym Perłowicu,

Królu Gadów strasnym i góralskim byciu (…)

To co wom opowiymy, a s nami pokozom figurki smaciane, lalkami nazywane

to nie zodno bojka, ino scyro prowda.

Za nasyk dziadków, tu ka teroz Bukowina,

rosły hrube lasy, a ludzie byli inksi jako teroz.

Cymu sie tak dzioło? Kim był Ożóg i Perłowic?

Skond sie wzion Wołosyn i Cyrwone Wiyrchy w Tatrak?

Syćko sie dowiycie, ino do nos przykrocojcie i śtuke łobziyrojcie.

Sztuka ta powstała w oparciu o jedną z najbardziej znanych legend „O Perłowiczu i królu gadów”. Jedną z jej wersji spisał XIX-wieczny poeta Wincenty Pol. Ze strasznym królem gadów, według podań, miał również wojować sam Sabała. Bukowiański teatr przedstawi adaptację tej legendy pt. „Tatrzańska baśń”. Na gwarę góralską tekst przełożył Józef Pitoń, zaś spektakl wyreżyserował Bernard Popko i Bartłomiej Koszarek wraz z Zespołem.

„Fto by to myśloł ze mojki na wsi telo narobiom uciechy. (...)
Ale i o dziadak nie trza zabocyć.
To (...) doktór nocny, co lycy złości, skompstwo i niezycliwości.”

Tak usłyszymy o mojkak i stawianiu dziada w tej pełnej komicznych sytuacji sztuce pióra Józefa Pitoraka.
Czym były dla młodych dziewcząt i ich rodzin (w szczególności matek) te zwyczaje związane z okresem Zielonych Świąt?
Jaki sposób okaże się najlepszy by zaszczepić u kawalerów „Zielone Obycaje”?
O tym wszystkim publiczność dowie się podczas spektaklu.....

Akcja „Zatraceńca” rozgrywa się w Bukowinie Tatrzańskiej, w latach 60 tych ubiegłego wieku. Tytułowy bohater – Franek Wróbel to pijaczyna i zawadiaka. Przysparza on rodzinie wielu zmartwień swoim postępowaniem, naraża ją na złośliwe uwagi ze strony sąsiadów.

Jak potoczą się losy Zatraceńca? Czy nadchodzące Święta Bożego Narodzenia potrafią zmienić postawę hulaki?

Sztuka ta od samego początku nie tylko trzyma w napięciu, wprawia w zadumę, ale dzięki postaciom takim jak Morcinkula czy figlarz Filipek wypełniona jest dobrym góralskim humorem. 

W rodzinie Skwarków prym wiedzie Ludwik - ojciec, „gazda jakik w Bukowinie mało”. O swój dobytek i dzieci dba jak nikt inny.

Pewnego dnia z wizytą do Skwarków przychodzi gminny urzędnik z prezentami dla 100 - letniej babki Skwarkowej, którą rodzina trzyma zamkniętą w ukryciu. Dlaczego i co z tego wyniknie? No właśnie.

Ludzkie słabości, małości ubarwione rubasznym humorem doskonale oddają obraz „Skwarkowego świata”.

Hej, pradziady,
wstajciez z grobów
bo haw cuda! 
Bo haw dziwy!
Owiec momy sto tysiyncy, 
portek w zamian 
coroz wiyncyj.
To teksasy! 
Takie casy!

Zmiany kulturowe zachodzące w połowie ubiegłego wieku dosięgły również i górali: z miasta przyszło nowe — intrygujące, ciekawe, atrakcyjne. Ale czy na pewno dobre? Czy w sercach bukowiańskich gospodarzy nowoczesność zdoła zastąpić tradycję? Jaki wpływ na codzienne życie będą miały odwiedziny niespodziewanych gości?

Na gazdów padł blady strach, bo żona wójta przejęła urząd i wraz z innymi kobietami podporządkowała sobie chłopów. Odtąd panowie muszą nosić damskie stroje, gotować, prząść, a przede wszystkim potulnie spełniać rozkazy i krytykę swoich żon. We wsi znajdzie się i „chłopska dewotka” czyli Filip Tyrkoc, która popiera "rządy bab" i sieje pogłoski, że już ponoć sam wojewoda zaczyna chodzić w spódnicy.
Co z tego wyniknie? Czy chłopy zdołają uwolnić się od spódnic, kądzieli i wszystkich "kar boskich", jakie spadły na nich w ostatnim czasie?
Ta komedia Aleksndra Fredry (org. „Gwałtu, co się dzieje”) zaadaptowana przez Jana Gutta - Mostowego do góralskich realiów z całą pewnością na długo zapadnie w Państwa pamięci.

W 1998 roku komedia Moliera „Skąpiec” została zaadaptowana przez Jana Gutta-Mostowego do gwary i realiów góralskich. Tytułowa postać – Soboń, to sknera i dusigrosz. Panicznie bojąc się utraty posiadanego majątku i dudków, chce bogato ożenić swoje dzieci. Sam również rad by powiększyć swój stan posiadania szukając odpowiedniej partnerki życiowej. Co zwycięży? Miłość czy dudki? Finałowa scena da odpowiedź na postawione pytanie.

W rodzinie Ciamagi ogromna radość - jedyna córka poślubi niebawem zamożnego kawalera.

Ach cóż to będzie za weselisko!

Nagle staje się wielkie nieszczęście – przyszła panna młoda traci głos….. Rozpoczynają się poszukiwania lekarza… no i kuracja… Czy uda się uzdrowić Kasię? Jak spisze się „lekarz mimo woli”? Co jest przyczyną jej nagłej choroby?

Ta Molierowska komedia („Lekarz mimo woli”) zaadaptowana przez Jana Gutta – Mostowego do góralskich realiów z humorem i przewrotnością pokazuje jakie intrygi mogą być efektem „zakazanej miłości”.

"Baby i dezerterzy" czyli „Damy i Huzary” w adaptacji Jana Gutta-Mostowego do gwary i realiów podhalańskich.

Jest to komedia o miłosnych perypetiach górali, dezerterów z austriackiego wojska mieszkających w małej dolince w lesie. Mająca się ku końcowi I wojna światowa, no i „dobre zamiary” sprowadzają do Harnasia jego siostry i dziewcynta na wydaniu.

Do czego doprowadzą babskie intrygi no i ich osobisty urok? Jak starzy kawalerowie poradzą sobie z sercowymi rozterkami?

Zabawne sytuacje, naturalna i spontaniczna gra aktorska dostarczy widzom wiele powodów do śmiechu. Oryginalna scenografia sprawi, iż nigdzie indziej Państwo nie zobaczycie takiej adaptacji Fredrowskiej sztuki „Damy i Huzary”.

Płyta z wykonanymi przez Adama Kuchtę utworami ukazuje część jego dorobku muzycznego, który zachował się  w Archiwum Polskiego Radia oraz Instytucie Sztuki PAN.

„Nuty Serdecne” to muzyczne podsumowanie dorobku Stanisławy Galicy-Górkiewicz - znanej bukowiańskiej prymistki. Płytę ubogacają nuty wiyrchowe śpiewane przez dziewczęta z zespołu „Wiyrchowianie” z Bukowiny Tatrzańskiej.

Płyta otrzymała wyróżnienie Polskiego Radia „Fonogram Źródeł 2019”

Rok wydania: 2019 r.

„Narodziył sie Jezus. Idom nasi chłopcy z Bukowiny…” to płyta z góralskimi pastorałkami nagrana w 2015 roku przez bukowiańskich muzykantów. Autorami tekstów są: Franiciszek Hodorowicz-Sewców, Bartłomiej Koszarek, Józef Koszarek, Zygmunt Kuchta, Józef Pitorak.

Rok wydania: 2015 r.

Płyta wydana z okazji 120. rocznicy urodzin Dziadońki (1894 – 1968) – wybitnej prymistki, uczennicy Bartusia Obrochty. Jest zbiorem archiwalnych nagrań pochodzących z Instytutu Sztuki PAN, Radia Kraków oraz archiwum Domu Ludowego.

Rok wydania:  2014 r.

Płyta wydana z okazji jubileuszu 55 – lecia pracy artystycznej wybitnego podhalańskiego prymisty Eugeniusza Wilczka (1943 – 2015) . Jest niejako podsumowaniem jego muzycznego dorobku. Zawarte nagrania pochodzą z lat 1970-1992.

Rok wydania: 2013 r.

„Wiyrśkiym Bukowiny” to międzypokoleniowe spotkanie z bukowiańskim folklorem. Na płycie można usłyszeć zarówno dudy, piszczałki, heligonkę, złóbcoki, jak i dorobek muzyczny młodego pokolenia prymistów.  

Rok wydania:   2005 r.

Ponad 130 odmian rozet można znaleźć w bukowiańskim Domu Ludowym. Unikatowej ornamentyce i zdobieniom poświęcona jest najnowsza publikacja jedynej w Polsce spółdzielni kulturalno-oświatowej.

Autorem ornamentów przed wojną był Roman Koszarek z synem Władysławem. Limbowe półki z rzeźbieniami w holu głównym wykonali bracia: Antoni i Władysław Chowańcowie w 1948 roku. Za ornamentyką w świetlicy - Sali Zbójeckiej stoją Franciszek Sztokfisz i jego syn Antoni. 

W tym największym do dziś budynku drewnianym w Polsce zadbano o każdy szczegół - rzeźbienia są na sosrębach, kinkietach, półkach, ścianach, belkach, drzwiach. Do całości nawiązuje ornamentyka na stylowych meblach.

Publikacja została wzbogacona o wzory na sosrębach w bukowiańskich chałupach, powstałe w latach 1857-2018. Niektóre z tych budynków już nie istnieją. Dokumentacją cyfrową ornamentów zajął się Piotr Larkowski, zaś Joanna Modrzewska graficznie opracowała album nadając mu nowoczesną formę. Patronat nad albumem objęło Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem, którego przedstawiciel Zbigniew Moździerz napisał wstęp do albumu.

Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy” jest wydawcą albumu zatytułowanego „Kolędowanie jako obrzęd i widowisko. Góralski Karnawał w Bukowinie Tatrzańskiej 1973-2017” autorstwa dra hab. Stanisława Węglarza - wieloletniego jurora tego ogólnopolskiego konkursu organizowanego przez Dom Ludowy.

Na 460 stronach zawarta jest cała historia kolędniczego konkursu w Bukowinie Tatrzańskiej zilustrowana ponad 800 zdjęciami. Czym jest kolędowanie, skąd się wywodzi, jakie są jego rodzaje, zachowania poszczególnych kolędujących postaci, kolędnicze teksty, laureaci konkursowej sceny Góralskiego Karnawału, zasłużeni animatorzy i kierownicy grup kolędniczych odwiedzających bukowiańską scenę, inne przeglądy i konkursy kolędnicze w Polsce – to wszystko jest zawarte w jednej publikacji.

Wprowadzenie do albumu napisał etnograf mgr Benedykt Kafel, zaś stroną edytorską i opracowaniem zdjęć zajęli się Krzysztof Kudłaciak oraz Paweł Budz i Wojciech Kubina.

Każdy, kto chce mieć u siebie album sponad 40-stoletniej barwnej, bogatej historii Góralskiego Karnawału w Bukowinie Tatrzańskiej, może nabyć go w biurze naszego Domu Ludowego. Szczegółowych informacji udzielają: Pani Bożenka, Pani Danusia i Pani Gosia, które są do Waszej dyspozycji w godzinach pracy, czyli od poniedziałku do piątku od 8.00 do 16.00.